6.Sınıf Konularına geri dön
Ortaokul 6.SINIF ==> 2. Ünite: Maddenin Tanecikli Yapısı ==> Maddenin Tanecikli Yapısı
Kazanımlar
6.3.1. Maddenin Tanecikli Yapısı
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu/Kavramlar: Tanecikli yapı, boşluklu yapı, hareketli yapı
6.3.1.1. Maddelerin; tanecikli, boşluklu ve hareketli yapıda olduğunu kavrar.
Hareketli yapı ile ilgili titreşim, öteleme ve dönme kavramlarına değinilir.
6.3.1.2. Hâl değişimine bağlı olarak maddenin tanecikleri arasındaki boşluk ve hareketliliğin değiştiğini kavrar.
KONU: 6. Sınıf Maddenin Tanecikli Yapısı
A- Madde nedir
Kütlesi ve hacmi olan her şey maddedir.Maddeyi oluşturan ve maddenin özelliğini gösteren en küçük kısma maddenin taneciği (atom) denir.
Bütün maddeler tanecikli yapılıdır.
Isı, ışık, ses ve elektrik madde değil, enerjidir.
Madde tanecikli yapıdadır.
Maddenin taneciklerden oluştuğunu nasıl anlarız
1. Gaz maddelerin sıkıştırılabilmesiŞırınganın ağzını kapatıp pistona bastırdığımızda havanın sıkıştığını gözleriz.
Hava taneciklerden oluşmuştur. Bu tanecikler arasındaki boşluk çok fazla olduğu için kolaylıkla sıkışabilmektedir. Gazların sıkışabilme özelliği araçların lastiğinde, yangın tüplerinde, toplarda kullanılmaktadır. Gazlarda boşluk bulunması gazların bütünsel olmadığını gösterir.
![]() |
Havanın Sıkışması |
2. İyodun alkolde dağılması
İyot alkol içinde her yere dağılır.
Bunu renk değişiminden gözleriz.
3. Şekerin ve tuzun suda çözünmesi
Şeker ve tuz su içinde dağılır, şeker ve tuzun tadınını her yerde alabiliriz.
Tuz ve şekerin taneciklerinin su içerisinde dağılmasından kaynaklanmaktadır.
4. Boyanın suda dağılması
Boyayı su içerisine damlattığımızda tanecikleri her yere dağılır.
![]() |
Boyanın suda dağılması |
Bütün bu olaylar maddenin bütünsel değil taneciklerden oluştuğunu ispatlar.
B- Maddenin halleri
Madde katı, sıvı ve gaz olarak üç halde bulunur.
1. Katı hal
- Maddenin en düzenli halidir.
- Taneciklerin arasındaki boşluk çok azdır.
- Sıkıştırılamaz.
- Akışkan değildir.
- Belirli bir şekli ve hacmi vardır.
- Tanecikler titreşim hareketi yapar, öteleme ve dönme hareketi yapmaz.
2. Sıvı hal
- Tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazladır.
- Sıkıştırılamazlar.
- Akışkandır.
- Belirli bir hacmi vardır.
- Bulundukları kabın şeklini alır.
- Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar.
- Sıvı tanecikleri birbirleri üzerinden kayma hareketleri yaparak akışkan özelliği kazanırlar.
3. Gaz hal
- Maddenin en düzensiz halidir.
- Tanecikleri arasında çok fazla boşluk vardır.
- Sıkıştırılabilir.
- Sıkıştırıldıkça (basınç arttıkça) taneciklerin arasındaki boşluk azalır.
- Büyük bir kapta (basınç arttıkça) taneciklerin arasındaki boşluk artar.
- Akışkandır.
- Belirli bir şekli ve hacmi yoktur.
- Bulundukları kabın her tarafını doldurur.
- Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar.
Madde içinde bulunan atomlar üç çeşit hareketleri vardır.
Bunlar titreşim, öteleme ve dönme hareketidir.
Titreşim hareketi
Taneciklerin bulunduğu yerde sağa-sola, aşağı-yukarı ve öne-arkaya hareket etmesidir. Maddenin bütün hallerinde titreşim hareketi vardır.
Öteleme hareketi (Yer değiştirme)
Taneciklerin yer değiştirmesine öteleme denir. Sıvı ve gazlar öteleme hareketi yapar. Oda içerisine parfüm sıkıldığında, suya şeker atıldığında tanecikler öteleme hareketi yaparak dağılır.
Dönme hareketi
Kendi ekseni etrafında hareket etmedir. Sıvı ve gaz tanecikler dönme hareketi yapar.
![]() |
Maddenin Halleri |
C- Hal Değişimleri
Maddenin ısı alarak veya ısı vererek bir halden başka hale geçmesine hal değişimleri denir.
![]() |
Maddenin halleri |
Erime
Tanecikler ısı aldıkça titreşim hareketleri artar.
Belirli bir sıcaklıktan sonra titreşim o kadar çok artar ki tanecikler bir arada duramaz.
Madde katı halden sıvı hale geçer. Katı halden sıvı hale geçmeye erime denir.
Buharlaşma
Maddenin tanecikleri ısı almaya devam ettikçe tanecikler daha hızlı hareket eder.
Sıcaklığın artması ile birlikte tanecikler bir arada tutunamaz ve gaz haline geçerler.
Sıvı halden gaz hale geçmeye buharlaşma denir.
Not: Buradaki bilgiler 6. sınıf seviyesine ve kazanımlara göre hazırlanmıştır.
Sorular
Soru 1: Aşağıdakilerden hangileri maddedir?
Kalem, Mavi ışık, Sıcaklık, Su, Hava, Gölge
Soru 2: Aşağıdakilerden hangileri sıkıştırılabilir?
Hava, su, kalem, tuzlu su, oksijen gazı, alkol
Soru 3: Maddenin hallerinde tanecikler arası boşluğu büyükten küçüğe sıralayınız?
katı maddeler dönme hareketi yaparmı diye yazdım !!!!!!!!!!!!!
YanıtlaSilhayır yapmaz katı maddeler sadece titreşim hareketi yapar
Silsen salak mısın yazıyo ya titreşim hareketi yapar bide kendini beğenmiş gibi yaparmı dediimm anlamadım ki noluyo
Silcok guzel bı sıte
YanıtlaSilBence Çok Hoş Bi Site. Çok Hojdir Ama Benena :D
YanıtlaSilÇok işime yaradı teşekkürler!! :D
YanıtlaSilsite çok güzel defterim yırtılmıştı buradan çalıştım çok yardım cı oldu
YanıtlaSilbeyedim ben 6 tıya gecdim seney işlah 7 olurum
YanıtlaSilgüzel bir site sınavdan 100 çektim
YanıtlaSilSıvılar öteleme hareketi yapmaz ek kitap ve ders kitaplarından baktım düzeltirseniz sevinirim yoksa hep burdan çalışıyorum
YanıtlaSilHayır,doğru bize hocamız dedi ve devletin kitabında yazıyor
Silyapar
SilSıvılar öteleme hareketi yapar. (Öteleme hareketi yer değiştirmedir)
YanıtlaSiltşk duywoeryw
YanıtlaSilçok güzel bir site buyıl fene hiç kitap ve defterden çalışmıyorum çünkü bu sitede bütün konular çok iyi anlatılıyo
YanıtlaSilkaan kolcuyu çok sewiyorum bu sitede çok güzel
YanıtlaSilsite güzelde cevaplar çok kısa olmuş bence ya
YanıtlaSilHer şey güzel fakat maddenin belirli bir kütlesi olup olmadığını yazmamışsınız
YanıtlaSilSen malsan biz ne yapalım
SilGüzel beaaaa çok süperr bayılıyom bu siteye :) :P
YanıtlaSil6. Sınıf konuları başlığına gel orada görürsün
YanıtlaSilyapmaz
YanıtlaSilçok guzel bi site bu
YanıtlaSilboş beleş çok kolay
YanıtlaSilValla öğretmenin gözüne giriyim diye sunumda çok işe yaradı. :):)
YanıtlaSilArkadaşlar instagramda beni takip edebilir misiniz? Takip edeni geri takip ederim.
YanıtlaSilInstagram: pilavpamuk
bayıldım bu site çok güzel
YanıtlaSilGaz ve sıvı maddenin tanecikleri titreşim, öteleme ve dönme hareketi yapar.
YanıtlaSilBu arada katılar sıkıştırılabilir öyle olmasaydı hidrolik preste insanlar nasıl katı maddeleri sıkıştırıyor
YanıtlaSilPres yapılarak sıkılan zeytin, naranciye elma vb tam katı değildir. Demir bakır taş gibi maddeler sıkıştırılamaz.
Sil