6.Sınıf Dolaşım Sistemi Konu Özeti

<== 6.Sınıf Konularına geri dön

Ortaokul 6.SINIF ==> 2. Ünite: Vücudumuzda Sistemler ==> Dolaşım Sistemi

Kazanımlar

F.6.2.3. Dolaşım Sistemi
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organlar, kalbin yapısı ve görevi, kan damarları, büyük ve küçük kan dolaşımı, kan grupları, kan bağışı, dolaşım sistemi
F.6.2.3.1. Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organların görevlerini model kullanarak açıklar.
a. Kalbin dört odacığı, kalbi oluşturan yapılar ve isimleri verilmeden belirtilir.
b. Kalbi oluşturan yapıların ve kapakçıkların isimlerine yer verilmez.
c. Kalbin çalışma mekanizmasına değinilmez.
ç. Nabız ve tansiyona değinilir.
d. Lenf dolaşımına değinilmez.
F.6.2.3.2. Büyük ve küçük kan dolaşımını şema üzerinde inceleyerek bunların görevlerini açıklar.
Atardamar, toplardamar ve kılcal damarların ayrıntılı yapısına girilmeden görevleri belirtilir.
F.6.2.3.3. Kanın yapısını ve görevlerini tanımlar.
a. Kan hücrelerinin yapısı verilmeden sadece görevleri açıklanır.
b. Alyuvarlarda hemoglobin ile gaz alışverişine değinilmez.
F.6.2.3.4. Kan grupları arasındaki kan alışverişini ifade eder.
a. Kan gruplarında moleküler temellere girilmez.
b. Kan alışverişinin, uygulamalarda aynı gruplar arasında yapılması esas alındığından “genel alıcı” ve “genel verici” ifadeleri kullanılmaz.
c. Rh faktörüne kısaca değinilir ancak kan uyuşmazlığına girilmez.
F.6.2.3.5. Kan bağışının toplum açısından önemini değerlendirir.
a. Kızılay‘a vurgu yapılır.
b. Kan bağışı sırasında dikkat edilmesi gereken hijyene vurgu yapılır.

KONU: Dolaşım Sistemi

Dolaşım sistemi hücrelere gerekli olan besin ve oksijeni taşır, oluşan atık maddeleri de uzaklaştıran sistemdir. Dolaşım sistemi kalp, kan ve damarlar olmak üzere üç kısımdır.

A- Kalp

Kalbin Yapısı

Kalp kanın pompalanmasını sağlar.
Kalp dört odacıklıdır.
Üsttekilere kulakcık, alttakilere karıncık denir.
Kan toplardamarla kulakcıklara gelir.
Karıncıklar da atardamar ile kanın pompalandığı yerdir.
Kalbin sağ tarafında kirli, sol tarafında temiz kan bulunur.
Kulakcıklar ile karıncıklar arasında kapakcıklar bulunur.

Kalbin Çalışması

B- Damarlar

Atardamar, toplardamar ve kılcal damar olmak üzere üç çeşittir.

Atardamar
Kanı kalpten taşıyan damarlardır. Kalınlığı fazladır. Kan basıncı ve akış hızı fazladır. Akciğer atardamarı hariç temiz kan taşır. En büyük atardamar aorttur.

Toplardamar
Kanı kalbe taşıyan damarlardır. Akciğer toplardamarı hariç kirli kan taşır. Kan akış hızı atardamardan yavaş, kılcal damardan hızlıdır. Kan basıncı en düşük damardır.

Kılcal damar
Atardamar ile kılcal damar arasında yer alır. Hücrelerle madde alış-verişinin yapılmasını sağlar. Kan basıncı toplardamardan fazladır. Akış hızı en yavaş damardır.

C- Kan

Kan hücreleri ve kan plazması olarak iki kısımdır. Yetişkin bir insanda 5 litre kan bulunur. Kanın yaklaşık %55'i kan plazması, %45'i kan hücreleridir.

Kan plazması
%90'ı sudur. %10'u besinler (Protein, yağ, karbonhidrat, vitamin, mineral), artık maddeler, hormonlar bulunur.

Kan hücreleri

Alyuvar
Kana kırmızı renk verir. İçerisinde hemoglobin bulunur. Oksijen ve karbondioksit taşınmasını sağlar. Kırmızı kemik iliği, dalak ve karaciğerde üretilir. Üretildiğinde çekirdeği vardır, zamanla çekirdeği kaybolur.

Akyuvar
Vücudu mikroplara karşı korur. Kırmızı kemik iliğinde, lenf düğümlerinde üretilir. Çekirdekli ve beyaz renklidir.

Kan pulcukları
Kanın pıhtılaşmasını sağlar. Çekirdeksiz ve çok küçüktür. Kırmızı kemik iliğinde üretilir.

Büyük kan dolaşımı

Büyük kan dolaşımında kan, kalp ile vücut  arasında dolaşır.

Kalbin sol karıncığından aort atar damarı ile çıkan temiz kan bütün vücuda dağılır.Hücrelere besin ve oksijen taşınır.
Hücrelerde oluşan atıklar ve karbondioksit kana geçerek kan kirlenir.
Alt ve üst ana toplardamarla kalbin sağ kulakçığına gelir.

Kan Dolaşımı

Küçük kan dolaşımı

Küçük kan dolaşımında kan, kalp ile akciğer arasında dolaşır.
Kalbin sağ karıncığındaki kirli kan akciğer atardamarı ile akciğere taşınır.
Akciğerde temizlenir. (Karbondioksit verilerek, oksijence zenginleşir.)
Temiz kan kalbin sol kulakçığına gelir.

Kanın Görevleri

Kanın görevi kısaca taşımacılık yapmaktır. Ancak bunun yanında diğer görevleri de vardır.
1. Vücut hücrelerinin ihtiyaç duyduğu besin ve oksijeni taşır. (Oksijen alyuvarda, besin kan plazmasında taşınır)
2. Vücut hücrelerinde oluşan atık maddelerin taşınmasını sağlar.(Karbondioksit alyuvar, diğer atıklar kan plazmasında taşınır.)
3. Yaralanan organlarda pıhtılaşarak, kan kaybını önler. (Kan pulcukları sağlar)
4. Vücuda giren mikroplara karşı savunmayı sağlar. (Akyuvarlar sağlar)

D- Dolaşım Sisteminin Sağlığı

1. Yeterli ve dengeli beslenilmelidir.
2. Hazır ve kızartılmış gıdalardan uzak durulmalıdır.
3. Sigara gibi zararlı alışkanlıklar damar tıkanıklığına neden olmaktadır.
4. Dar elbiselerin giyilmesi kan dolaşımını zorlaştırır.
5. Katı yağlar damar tıkanıklığına neden olmaktadır.
6. Düzenli egzersiz yapılmalıdır, hareketsiz yaşam kalp ve damarı olumsuz etkiler.
7. Aşırı stresten uzak durulmalıdır.
8. Aşırı kilo almaktan kaçınılmalıdır.
9. Temiz hava alınmalıdır.

E- Dolaşım Sistemi Hastalıkları

Dolaşım sistemi hastalıkları ve oluşma nedenleri aşağıda kısaca belirtilmiştir.

Hastalığın Adı	Oluşma nedeni
Kalp yetmezliği	Kalbin kanı pompalayamaması
Yüksek tansiyon	Kan basıncının fazla olması
Lösemi (Kan Kanseri)	Kan hücrelerinin aşırı çoğalması
Hemofili	Yaralanma durumunda kanın pıhtılaşmaması
AIDS (Eyds)	Hiv virüsünün akyuvarları tahrip etmesi
Anemi (Kansızlık)	Kandaki alyuvar sayısının az olması
Damar sertliği	Damarların içerisinde yağ birikmesi
Varis	Toplar damarın yapısının bozularak genişlemesi
Kalp krizi	Kalbi besleyen damarların tıkanması
Bürger	Bacak ve koldaki atardamarların iltihaplanması
Lenfoma	Lenf düğümlerinde oluşan kanser
Aritmi	Kalbi ritmindeki düzensizlik
Hemeroid (Basur)	Anüsdeki toplar damarların genişlemesi
Damar Tıkanıklığı	Damarların içten daralması
Kalp romatizması	Kalp kapaklarının iltihaplanması
Hepatit	Karaciğerin iltihaplanması
Tetanos, kuduz, sıtma	Dışarıdan alınan mikropların dolaşım sistemi ile vücuda yayılması

Diğer Konular

• Dolaşım sistemi konusu test soru ve cevapları